Koçgiri Başkaldırısı

Geçmişten Günümüze Kurdistan tarihi

Koçgiri Başkaldırısı

Mesajgönderen admin » Cmt May 26, 2018 12:46 am

Koçgiri Başkaldırısı
M.Kemal'in Anadolu'da başlattığı hareketin selameti için bölgedeki Kürt aşiretlerini yanına çekmeye çalıştığı dönemlerde, Koçgiri Aşireti yapılan çağrılara pek ilgi göstermiyordu. Koçgiri Aşireti'nin büyüklüğü ve kendi nüfusu dışında kalan bölgelerdeki etkisi ise M.Kemal'in bu aşiretten vazgeçememesine neden oluyordu. Erzurum Kongresi'nde de Koçgirililerin katılımını sağlayamayan M.Kemal, daha sonra Sivas valisi Reşit Paşa'nın aracılığıyla Koçgiri ve Dersim'in önde gelenleriyle görüşme yapmak için onları Sivas'a çağırır. Bu çağrıya sadece Koçgiri Aşiretin'den Alişan katıldı. Bu görüşme M.Kemal'in istediği şekilde gelişmez. Alişan, M.Kemal'e amaçlarının Kürtlerin yoğun olduğu bölgelerde bir "Kürdistan" kurmak olduğunu belirtir, buna karşı M.Kemal ise Kürtlerin kendisini desteklediğini ve bunun Erzurum Kongresi'nde görüldüğünü söyler. Bu görüşmeden bir sonuç çıkmaz film kopmuştur.

Koçgiri aşireti o dönemde Refahiye, İmranlı, Hafik, Zara, Suşehri, Divriği, Kangal, Ovacık, Kuruçay ilçelerine bağlı 135 köye yayılmış geniş bir aşiretti. Bu köylerde yaşayanlardan sadece Koçgiri'ye mensup 40.000 kişi vardı. Aşiretin çalışmaları, bağımsız Kürdistan hedefinde netleşmelerinin en önemli nedeni olan "Kürt Teali Cemiyeti"nin Koçgiri bölgelerinde şubeler açmasıyla hızlanır. Küçük çaplı baskınlar yaparak askeri karakollardan silah, cephane ele geçiren Kürtler, bir yandan da bazı stratejik noktalarda konumlanmaya başlarlar. Aşiretin çalışmalarını izleyen Ankara hükümeti, batıda Çerkez Ethem ve Demirci Efe ayaklanmalarıyla uğraştığı için doğudaki sorunu bir süreliğine yumuşatmaya çalışır. Fakat, Kürtlerin faaliyetlerinin artması ve Ankara'nın gönderdiği temsilcilerin eli boş dönmesi üzerine hükümet Sivas'a asker yığmaya başlar.

Çalışmalarını Dersim'de yoğunlaştıran Kürt ileri gelenleri Hozat'ta yaptıkları bir toplantıdan sonra, hükümetin Kürtlere karşı net tutumunu öğrenmek için Ankara'ya bazı talepler iletirler. Bu taleplerle Elazığ, Malatya, Sivas, Erzincan hapishanelerindeki tutuklu Kürtlerin serbest bırakılmasını, Kürtlerin yoğun olduğu bölgelerden Türk memurlarının ve askeri müfrezelerinin çekilmesini isterler. Bu sorulara cevap vermeyen Ankara hükümeti ortamı sakinleştirmek için bölgeye bir heyet gönderir. Bu heyeti kovan Dersimliler 25 Aralık 1920 tarihinde Ankara'ya bir telgraf çekerler. Verilen nota şöyledir:

"Ankara Büyük Millet Meclisi Risayetine, Sevre Muahedesi Mucibince, Diyarbekir, Elaziz, Van, Bitlis vilayetlerinde müstakil bir Kürdistan teşekkül etmesi lazım geliyor, binaenaleyh bu teşkil edilmelidir. Aksi takdirde bu hakkı silah kuvvetiyle almaya mecbur kalacağımızı beyan eyleriz. (İmza: Garbi Dersim aşair rüesası)" 15

Bu notanın verilmesiyle isyan bayrağı çekilmiş olur. Koçgirililer devletin bölgeye hemen asker sevketmeye başlayacağını bildikleri için, isyanı bir an önce başlatmak isterlerse de kışın bastırması ve Dersim'le bağlantı yollarının kesilmesi üzerine baharı beklemeye karar verirler. Plana göre ilk olarak Hozat'a Kürdistan bayrağı çekilecek, sonra Malatya üzerinden Sivas'a yürünerek, Ankara hükümetinden Kürdistan'ın bağımsızlığının tanınması istenecektir. Kemal cephesi de planını yapar. Bölgedeki askerlerin konumlanmaları sürerken bir taraftan da Kürtleri bölmek için, Bazı ağalar M. Kemal tarafından Ankara'ya Dersim milletvekili olarak çağırılmıştır. Beş ağa bu çağrıya cevap vererek Ankara'ya gider. Bu, isyana vurulan ilk darbe olur.

Dersim'den yardım gelmeden de başarılı olacağına inanan ve 3000 insan gücüyle 2500 tüfeğe sahip olan Koçgirililer 6 Mart 1921'de İmranlı'ya Kürdistan bayrağını dikerek isyanı başlatırlar. Ankara hükümeti de isyanı bastırmak için Merkez Ordusu Komutanı Nurettin Paşa'yı görevlendirir. Nurettin Paşa'nın isyana yaklaşımı şöyledir:

"....İsyan ve eşkiyalıkta ayak direyenlerin mallarına el konulacak ve en yakın hükümet merkezine teslim ile evleri yakılıp yıkılacaktır. Ayaklanma ve eşkiyalıkta direnenler tek kişi olmayıp, köy halkı oldukları takdirde bu işlem bütün köy için uygulanacaktır."

"Koçgiri aşiretini, bir daha başkaldırmayacak hale sokmak yahut bu aşireti şimdiye kadar yaşadığı alandan parça parça uzaklaştırıp dağıtmak gerekecektir. Bu düşüncelerden hangisinin yapılacağı bastırma harekatının sonuçlarına göre ayrıca emredilecektir." 16

Bu düşüncelerin ikisi de uygulandı. 11 Nisan 1921'de başlayan bastırma harekatında Nurettin Paşa'nın birliklerinin girdiği bütün köyler yakılıp yıkıldı. Kalanların çoğu ise göç ettirildi. Kürtlerle, askeri kuvvetler arasında olan çarpışmalarda, isyancılar kendilerinden çok güçlü olan ordu kuvvetleri karşısında yenildiler. İsyan önderi Alişan ve 32 kişi 17 Haziran'da teslim oldular ve isyan bitti. İsyanın sonunda Kürt halkı ciddi bir vahşetle karşı karşıya kalmış ve binlerce insan öldürülmüştür. İsyanın parasal maliyeti 18 milyon TL idi. İsyanın bu derece sert şekilde bastırılması Meclisteki doğulu milletvekillerinden de tepki aldı ve kavgalara neden oldu. 4 Ekim 1921'de Erzincan milletvekili meclis konuşmasında uygulanan vahşet ile ilgili olarak şunları söyler:

"(....) Nurettin Paşa'nın ben bunları çenber içine aldıktan sonra hükümetin tekalifini taşdit edeceğim diyerek, çenber altına aldım diyor ve tuttuğunu öldürmeye, ırzlarına geçmeye, namuslarına taaruz etmeye kalkıyor. Rica ederim hanginiz bu fecayi karşısında sabredebilirsiniz? Buna üç yaşındaki çocuklar bile tahammül edemezler ve böyle bir şeye maruz kaldığınızda rica ederim nasıl karşınıza çıkanlara kurşun atmazsınız.(...) Efendiler; dünyanın hangi yerinde böyle bir hareket görülmüştür ki, babasını bir evladın elinde bir ip, diğer evladın elinde bir ip olarak çekilerek tam altı saat zarfında bu süretle feciane öldürülmüştür? Rica ederim efendi sen bu vaziyet karşısında asi olmaz mısın?" 17

Koçgiri isyanı daha çok Dersim, Sivas bölgesinde yaşayan alevi Kürtlerin katıldığı bir isyan olmuştur. M. Kemal döneminde Kürdistan talebinin cüretlice dile getirildiği ilk isyan olarak Koçgiri isyanı aşiret reislerinin hegemonyasını aşan halkçı karakteriyle de tarihe geçmiştir.
Wêngu Rêngî Hêrîdonî
Kullanıcı avatarı
admin
Mesaj Panosu Yöneticisi
 
Mesajlar: 211
Kayıt: Çrş Oca 28, 2009 11:30 pm
Konum: yönetici

Dön kurdistan

Kimler çevrimiçi

Bu forumu gezen kullanıcılar: Hiç bir kayıtlı kullanıcı yok ve 1 misafir